Lợi nhuận gộp là gì? Cách tính và vai trò trong kinh doanh

Trong kinh doanh, việc hiểu rõ các chỉ số tài chính là điều kiện tiên quyết để quản trị hiệu quả và ra quyết định đúng đắn. Một trong những chỉ số quan trọng bậc nhất chính là lợi nhuận gộp. Vậy lợi nhuận gộp là gì? Cách tính ra sao? Và chỉ số này phản ánh điều gì về sức khỏe tài chính của doanh nghiệp? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ từ cơ bản đến chuyên sâu về lợi nhuận gộp.

1. Lợi nhuận gộp là gì?

Lợi nhuận gộp (Gross Profit) là phần chênh lệch giữa doanh thu thuần và giá vốn hàng bán (COGS – Cost of Goods Sold). Nói cách khác, đây là số tiền còn lại sau khi doanh nghiệp đã trừ đi các chi phí trực tiếp liên quan đến sản xuất hoặc mua hàng hóa, dịch vụ đã bán.

✅ Ví dụ dễ hiểu:

Giả sử bạn bán cà phê:

• Doanh thu từ bán cà phê: 100 triệu VNĐ

• Chi phí nguyên liệu, nhân công, bao bì (giá vốn): 60 triệu VNĐ
  → Lợi nhuận gộp = 100 – 60 = 40 triệu VNĐ

2. Công thức tính lợi nhuận gộp

Công thức chuẩn để tính lợi nhuận gộp:

$$\text{Lợi nhuận gộp}=\text{Doanh thu thuaˆˋn}-\text{Giaˊ voˆˊn haˋng baˊn (COGS)}$$

Trong đó:

• Doanh thu thuần: Tổng doanh thu sau khi trừ đi chiết khấu, giảm giá, hàng bị trả lại.

• Giá vốn hàng bán: Tổng chi phí sản xuất trực tiếp của hàng hóa hoặc dịch vụ đã bán ra trong kỳ.

👉 Thêm công thức tỷ lệ lợi nhuận gộp:

Tỷ suaˆˊt lợi nhuận gộp (%)=(Lợi nhuận gộpDoanh thu thuaˆˋn)×100%\text{Tỷ suất lợi nhuận gộp (\%)} = \left( \frac{\text{Lợi nhuận gộp}}{\text{Doanh thu thuần}} \right) \times 100\%Tỷ suaˆˊt lợi nhuận gộp (%)=(Doanh thu thuaˆˋnLợi nhuận gộp​)×100%

Chỉ số này rất quan trọng để đánh giá hiệu quả kinh doanh và khả năng sinh lời từ hoạt động cốt lõi.

3. Ý nghĩa và vai trò của lợi nhuận gộp trong kinh doanh

Hiểu đúng lợi nhuận gộp giúp doanh nghiệp:

• Đánh giá hiệu quả kinh doanh cốt lõi: Nếu lợi nhuận gộp cao, chứng tỏ biên lợi nhuận tốt hoặc giá vốn thấp.

• Phân tích chi phí sản xuất: Phát hiện được điểm nghẽn trong nguyên vật liệu, vận hành, chi phí nhân công…

• Định giá sản phẩm: Từ lợi nhuận gộp, doanh nghiệp sẽ quyết định mức giá bán phù hợp để đảm bảo lợi nhuận.

• Ra quyết định chiến lược: Lợi nhuận gộp ảnh hưởng đến việc mở rộng, đầu tư, tuyển dụng nhân sự, marketing…

4. Phân biệt lợi nhuận gộp với các loại lợi nhuận khác

Hiểu rõ từng loại lợi nhuận giúp nhà quản trị tài chính đưa ra quyết định đúng đắn hơn trong từng giai đoạn kinh doanh.

5. Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận gộp

a) Giá bán sản phẩm

Giá bán càng cao, lợi nhuận gộp càng lớn – nếu giá vốn không tăng tương ứng.

b) Chi phí sản xuất

Nếu doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất, chi phí nguyên liệu và nhân công sẽ giảm, dẫn đến lợi nhuận gộp cao hơn.

c) Cơ cấu sản phẩm

Sản phẩm có biên lợi nhuận cao sẽ kéo tỷ suất lợi nhuận gộp toàn công ty lên cao.

d) Khuyến mãi và chiết khấu

Các chương trình giảm giá sẽ làm giảm doanh thu thuần, từ đó ảnh hưởng đến lợi nhuận gộp.

6. Ví dụ thực tế từ các doanh nghiệp lớn

📌 Vinamilk

• Năm 2023, Vinamilk đạt doanh thu thuần khoảng 60.000 tỷ VNĐ.

• Giá vốn hàng bán chiếm khoảng 40.000 tỷ VNĐ.
  → Lợi nhuận gộp ~ 20.000 tỷ VNĐ
  → Tỷ suất lợi nhuận gộp khoảng 33%, cho thấy khả năng quản lý chi phí sản xuất rất tốt.

📌 Thế Giới Di Động (MWG)

• Bán lẻ điện thoại thường có biên lợi nhuận thấp.

• MWG xoay trục sang mảng Bách Hóa Xanh để tăng lợi nhuận gộp nhờ biên lợi nhuận thực phẩm thiết yếu cao hơn.

7. Cách tăng lợi nhuận gộp hiệu quả

Dưới đây là các chiến lược doanh nghiệp có thể áp dụng:

✅ Tăng giá bán (nếu thị trường chấp nhận)

✅ Giảm chi phí sản xuất

• Đàm phán giá nguyên liệu tốt hơn

• Tối ưu quy trình vận hành, tránh lãng phí

• Ứng dụng công nghệ, tự động hóa

✅ Tập trung vào sản phẩm có biên lợi nhuận cao

• Phân tích cơ cấu sản phẩm

• Loại bỏ dòng sản phẩm kém hiệu quả

✅ Cải thiện quy mô sản xuất

• Tăng quy mô có thể giảm chi phí đơn vị (economies of scale)

8. Những sai lầm thường gặp khi phân tích lợi nhuận gộp

• Nhầm lẫn với lợi nhuận ròng: Không tính đến các chi phí gián tiếp như marketing, vận hành.

• Chỉ dựa vào con số tuyệt đối: Không tính đến tỷ lệ phần trăm so với doanh thu.

• Không cập nhật số liệu thường xuyên: Lợi nhuận gộp có thể thay đổi liên tục theo giá nguyên liệu, nhân công.

9. Lợi nhuận gộp trong báo cáo tài chính

Trên báo cáo kết quả kinh doanh, lợi nhuận gộp là mục nằm ngay dưới doanh thu thuần, trước khi tính đến chi phí hoạt động và thuế. Nhà đầu tư và các bên liên quan thường xem xét chỉ số này đầu tiên để đánh giá khả năng tạo giá trị thực sự từ hoạt động cốt lõi.

10. Kết luận: Hiểu đúng lợi nhuận gộp để phát triển bền vững

Lợi nhuận gộp không chỉ là con số trên báo cáo tài chính, mà là chỉ số phản ánh trực tiếp năng lực vận hành, chiến lược định giá và hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp. Việc phân tích và tối ưu lợi nhuận gộp nên là một phần cốt lõi trong mọi kế hoạch tài chính và quản trị doanh nghiệp hiện đại.

Nếu bạn là một chủ doanh nghiệp, nhà đầu tư hay nhà quản lý, đừng bỏ qua câu hỏi: Lợi nhuận gộp của doanh nghiệp mình đang ở mức nào? Và làm thế nào để cải thiện nó?

Nội dung Lợi nhuận gộp là gì được viết bởi Học viện MIB và Minh Đức Ads